Filozofsko savetovanje po Ran Lahavu: ispitivanje perimetra

Prema pristupu koji primenjuje uticajni izraelski filozofski savetnik Ran Lahav, prva sesija razgovora između savetnika i klijenta usmerena je na uspostavljanje poverenja, upoznavanje klijenta sa pravilima savetovanja, i kratke diskusije o njegovim ciljevima u savetovanju i o očekivanjima.

Nakon prve sesije, pristupa se procesu „ispitivanja perimetra“, koji podrazumeva razgovor sa klijentom o tome gde su njene ili njegove granice onoga što bi učinila ili učinio u odnosu na problem koji ima. Na primer, granice perimetra u odnosu na zaposlenje mogu biti davanje otkaza s jedne strane, ili pristajanje na mobing, s druge. Granice u odnosu na ljubavni odnos mogu biti pristajanje na neodlučnost partnera u pogledu braka, s jedne, i raskid, s druge strane, dok, kod nekog drugog, granica može biti pristajanje na vezu sa nekim ko pored toga ima još neku vezu, na neko vreme. Savetnik u procesu savetovanja strogo poštuje klijentov perimetar.

U drugoj fazi savetovanja, pristupa se analizi perimetra, koja može uključiti i filozofsku analizu ranih sećanja, snova, jezika koji klijent koristi sa značajnim drugim osobama, posebnih izraza, ali i misli koje klijent ima. U ovoj fazi se posredno preispituju i klijentove vrednosti, sa ciljem da se identifikuju načini za sagledavanje i rešavanje problema u okviru perimetra.

Ukoliko se klijent i savetnik saglase da se u okviru perimetra ne može pronaći odgovarajući „alat“ za rešavanje problema, a klijent i dalje želi da nastavi sve do rešenja problema, pristupa se najinteresantnijem i najzahtevnijem procesu u filozofskom savetovanju, takozvanom „prevazilaženju perimetra“.

Lahav ovaj proces opisuje Platonovom metaforom o pećini: prema Platonovim rečima, svi se tokom života nalazimo u sličnoj ulozi kao grupa ljudi koja sedi u nekoj pećini, leđima okrenuta izlazu. U pećini gori vatra, i pod odsjajem vatra, zavisno od ugla prelamanja spoljašnjeg svetla, mi na zidu pećine u koji gledamo vidimo odraze i senke stvari koje su izvan pećine. Ti odrazi, međutim, nisu tačne slike tih stvari, već njihovi manje ili više iskrivljeni obrisi.

Život u pećini svakog čoveka ograničava njegov vidokrug i smanjuje njegove sposobnosti da sagledava i rešava probleme. Istovremeno, većina ljudi je uplašena da izađe iz pećine.

Izlazak može značiti da nas pojede grabljiva životinja, ali može značiti i sunce, svež vazduh i lepotu koje nismo bili svesni u pećini. Najzahtevniji oblik filozofskog savetovanja, prema Lahavu, upravo je izlaženje iz pećine, to jest „transcendiranje perimetra“. U ovom procesu klijent i savetnik razmatraju mogućnosti i uslove pod kojima bi klijent bio spreman da proširi svoj perimetar, ili „izađe iz pećine“, i on može imati različito trajanje kod različitih ljudi.

U slučaju izlaska iz perimetra veoma se povećavaju mogućnosti rešavanja problema, a sredstvo za dolaženje od ovog ishoda, kada je on potreban, podrazumeva različite filozofske metode, uključujući logičku analizu, analizu jezika, analizu paradigmi, fenomenološku analizu, hermeneutički pristup, i mnoge druge.

Savetnik će se dogovoriti sa klijentom o tome koje metode će primenjivati u savetovanju zavisno od prirode problema, savetnikove procene efikasnosti metoda i načina na koji klijent sagledava svoj problem.

Lahav često primenjuje pristup interpretacije ranih sećanja, kada je problem povezan sa tim sećanjima, ali se često upotrebljava i savetovanje putem čitanja odgovarajućih tekstova i diskusije o praktičnim pitanjima koja oni osvetljavaju, a koja su značajna za klijenta.

Američki filozofski savetnik i psihijatar Irvin Jalom navodi jednu praktičnu filozofsku metodu koja mnogim klijentima pomaže da suštinski identifikuju svoj problem. Naime, većina ljudi, kada se suočava sa pitanjem ili problemom koji ih duboko dotiče, a ne mogu da ga reše, imaju različite „prisilne misli“, to jest manje ili više opsesivne misli kojih ne mogu da se oslobode. Reč je o prirodnom mehanizmu mobilisanja energije da bi se problem rešio. Jalom predlaže filozofski metod misaonog eksperimenta: kada imate prisilne misli, razmislite i napišite, u trenucima kada se dobro osećate, o čemu biste verovatno razmišljali kada ne biste imali te misli. Šta bi bio sadržaj vaše svesti umesto prisilnih misli? Mnogi ljudi, razmišljajući o ovoj temi, sagledaju rešenja za problem, a samim tim i prisilne misli nestaju. Filozofski savetnici ovu metodu pripisuju Ničeu i Šopenhaueru, ali ona se može pronaći i u obimnoj literaturi o filozofiji svesti ili filozofiji jezika.